چرا خشکی دهان، تشنگی و ادرار زیاد رخ می‌دهند؟

تقریباً هر کسی اوقاتی با خشکی دهان روبه‌رو می‌شود. این نشان‌دهنده تغییراتی در بدن است که رخ می‌دهد. باید به یاد داشت که بزاق به مدت طولانی به مقدار کافی تولید نمی‌شود. در این مقاله می‌خواهیم دلایل خشکی دهان، تشنگی و ادرار زیاد را بفهمیم.

بزاق چه کارهایی انجام می‌دهد؟
خشکی دهان وقتی اتفاق می‌افتد که غدهای بزاقی تولید بزاق کافی را متوقف می‌کنند. این مایع فیزیولوژیکی وظایف مهمی را در دهان دارد:

۱. خیس کردن و نرم کردن غذا؛
۲. مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌ها؛
۳. کمک به بلعیدن آسان غذا؛
۴. حفظ محیط زیست سالم در دهان؛
۵. محافظت از دندان‌ها در برابر پوسیدگی.

بدون عملکرد محافظتی بزاق، فرد بیشتر به بیماری‌های عفونی افت می‌کند.

علائمی که با خشکی دهان همراه است:

۱. تشنگی.
۲. احساس “چسبندگی” زبان، لثه و کام؛
۳. بوی بد دهان؛
۴. ظهور ترک‌ها و زخم‌ها روی لب‌ها؛
۵. پوسیدگی دندان؛
۶. مشکل در بلع غذا و آب؛
۷. درد و احساس بستگی در گلو؛
۸. تحریکات روی زبان؛
۹. از دست دادن طعم غذا؛
۱۰. گرفتگی صدا.

وقتی بزاق به میزان کافی تولید نمی‌شود، سیستم گوارش شروع به درد کردن می‌کند، دندان‌ها و لثه‌ها آسیب می‌بینند، مشکلات گوش و نازوفارنکس شروع می‌شود. در این زمان، حرکت در خیابان بدون ماسک خطرناک است زیرا خطر ابتلا به هر گونه عفونت وجود دارد. اگر خشکی دهان وجود دارد، دلایل ممکن است منشا طبیعی داشته باشند.

علل طبیعی خشکی دهان:

۱. کمبود آب در بدن: اگر شخص به اندازه کافی آب ننوشد، بزاق کمتری تولید می‌شود و این می‌تواند به خشکی دهان منجر شود. این ممکن است به دلیل کاهش مصرف آب، پوست خشک شده و حتی کاهش تولید ادرار باشد.

۲. مصرف زیاد غذاهای شور: مصرف زیاد غذاهای شور می‌تواند به خشکی دهان منجر شود، به خصوص اگر این مصرف در ساعات شب انجام شود.

۳. مصرف زیاد قهوه یا ادویه‌های تند: مصرف زیاد قهوه یا ادویه‌های تند می‌تواند دهان را خشک کند.

۴. دمای بالای هوا: در دماهای بالا، مایعات بدن سریع تبخیر می‌شوند و در نتیجه دهان خشک می‌شود. این امر معمولاً در فصل‌های گرم اتفاق می‌افتد.

۵. وضعیت استرس زا: استرس می‌تواند تولید بزاق را کاهش دهد و به خشکی دهان منجر شود.

۶. آبریزش بینی: وجود گرفتگی بینی می‌تواند باعث شود شخص از طریق دهان نفس بکشد و این می‌تواند به خشکی دهان منجر شود.

۷. خوابیدن با دهان باز: خوابیدن با دهان باز می‌تواند باعث خشک شدن دهان شود، زیرا این موضوع باعث تبخیر بیشتر بزاق می‌شود.

به طور کلی، عواملی مانند کمبود آب، مصرف مواد غذایی خاص، شرایط هواشناسی، استرس، وضعیت بینی، و نحوه خوابیدن می‌توانند علل طبیعی خشکی دهان باشند.

خشکی دهان پس از مصرف برخی داروها:

هر دارویی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد، و یکی از این عوارض خشکی دهان است. با پیشرفت سن، افراد معمولاً بیشتر داروها را مصرف می‌کنند، بنابراین احتمال خشکی دهان در افراد مسن بیشتر است.

خشکی دهان ممکن است به دلیل مصرف برخی داروها ایجاد شود، از جمله:

۱. داروهای ضد آلرژی.
۲. داروهای ضد اسهال.
۳. داروهای فشار خون بالا.
۴. داروهای ضد اسپاسم.
۵. آنتی‌بیوتیک‌ها.
۶. آرام‌بخش‌ها.
۷. داروهای روان‌گردان.

پرتودرمانی به عنوان یک تحریک‌کننده خشکی دهان:
درمان با پرتودرمانی برای بیماری‌های سرطانی ممکن است باعث خشکی دهان شود. تابش پرتوهایی بر سر و گردن می‌تواند به آسیب غدد بزاقی منجر شود و عملکرد آنها را تخریب کند. این مسئله معمولاً باعث اختلال در تولید بزاق می‌شود، اما گاهی اوقات می‌تواند بهبود یابد. برای برخی از بیماران، این مشکل ممکن است مادام‌العمر باقی بماند، اما برای رفع این مشکل، آئروسل‌های خاصی وجود دارد که کمبود بزاق را جبران می‌کنند.

بیماری‌هایی که باعث خشکی دهان می‌شوند:
در برخی از بیماری‌ها، خشکی دهان می‌تواند یک علامت باشد و در برخی دیگر، ممکن است با سیر بیماری همراه باشد. به عنوان مثال:

۱. بیماری‌های التهابی حفره دهان، مانند التهاب لثه، می‌تواند منجر به کاهش تولید بزاق شود.
۲. بعضی از بیماری‌های دندان و لثه نیز می‌توانند باعث خشکی دهان شوند، به ویژه اگر نیاز به مصرف بیشتر مایعات برای جویدن غذا باشد، مانند در صورت استفاده از پروتزهای بد.

دیابت:
اگر شما مدام تشنه هستید، گلویتان خشک می‌شود و بیشتر به یخچال مراجعه می‌کنید، ممکن است دچار دیابت باشید. در این صورت، باید قند خونتان را چک کرده و به متخصص غدد اطراف مراجعه کنید. خشکی دهان و تشنگی می‌تواند اولین نشانه‌های دیابت باشد، به خصوص اگر همراه با مراجعه مکرر به توالت در شب باشد.

عفونت‌ها:
عفونت‌های بدن معمولاً با استفراغ، اسهال و تب همراه است. از دست دادن زیاد مایعات باعث خشکی دهان می‌شود که افراد ممکن است در شرایطی مانند این، به آن توجه نکنند. با این حال، این موضوع نباید نادیده گرفته شود. در صورت مسمومیت شدید، از دست دادن مایعات یک عامل خطر اضافی است، بنابراین باید زیادی آب بنوشید تا سموم بدنتان دفع شود و کمبود مایعات جبران شود.

بیماری‌های غدد درون‌ریز:
برخی بیماری‌های غدد درون‌ریز می‌توانند با کاهش ترشح بزاق همراه باشند، مانند اختلالات تیروئید. در زنان، خشکی دهان ممکن است با بارداری یا ورود به دوره یائسگی مرتبط باشد.

بیماری‌های خودایمنی:
در این بیماری‌ها، سیستم دفاعی بدن شما اشتباهاً به اعضای بدن خود حمله می‌کند، که باعث آسیب رسیدن به کل بدن می‌شود. این بیماری‌ها همچنین به نام بیماری‌های سیستمیک هم شناخته می‌شوند. یک مثال از این بیماری‌ها سندرم شوگرن است. وقتی این بیماری غدد بزاقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مشکلاتی مانند خشکی دهان و مشکل در بلع ظاهر می‌شود و غشای مخاطی دهان شما رنگ صورتی روشن می‌گیرد.

بیماری‌های مغز و سیستم عصبی:
در صورت سکته مغزی، بخشی از سلول‌های مغزی ممکن است مرگ نسبی پیدا کنند که باعث تحت تأثیر قرار گرفتن عملکرد مغزی شما می‌شود و پیش‌بینی آن دشوار است. همچنین، خشکی مخاط دهان می‌تواند نشانه بیماری‌هایی مانند آلزایمر، پارکینسون، آسیب شناسی عصب سه‌قلو و مشکلات در سیستم گردش خون باشد.

کمبود ویتامین B:
علایم بارز کمبود ویتامین B شامل سوزش زبان و خشکی دهان است.

اچ‌آی‌وی و ایدز:
تغییرات در دهان و گلو نشانه‌های بیماری عفونی اچ‌آی‌وی هستند که ممکن است به ایدز منجر شود. این تغییرات شامل خشکی دهان نیز می‌شود.

سیالادنوز:
این بیماری باعث تورم بدون درد غدد بزاقی می‌شود که باعث کاهش ترشح بزاق و در نتیجه خشکی دهان می‌شود. این خشکی می‌تواند منجر به التهاب دردناک غدد بزاقی شود که به عنوان سیالادنیت شناخته می‌شود.

در مورد خشکی دهان و بیماری‌های گوارش باید دقت کنیم. این بیماری‌ها معمولاً با خشکی دهان همراه نیستند، اما ممکن است همزمان با آنها رخ دهند:

۱. زخم معده:
سیگار کشیدن یا مصرف الکل ممکن است با خشکی دهان همراه باشد.

۲. گاستریت:
این بیماری که ناشی از تغذیه نامناسب یا استرس است، ممکن است با خشکی دهان همراه باشد.

۳.پانکراتیت حاد:
پانکراتیت حاد ممکن است با استفراغ و اسهال همراه باشد که منجر به کم آبی بدن و خشکی دهان می‌شود.

مهم است که با بیماری‌های گوارشی شوخی نکنید. برای درمان و مشاوره، بهتر است به یک متخصص گوارش مراجعه کنید. در بیماری‌های حاد مانند آپاندیسیت و انسداد روده، نیاز به بستری شدن در بیمارستان و مداخله جراحی فوری وجود دارد.

برای رفع خشکی دهان، می‌توانید اقداماتی انجام دهید مانند:
– بیشتر آب بنوشید.
– با استرس مقابله کنید.
– از سیگار و الکل دوری کنید.
– سبک زندگی سالمی را رعایت کنید.

اگر این اقدامات کمکی نکرد، مشکل ممکن است مربوط به داروهای مصرفی شما باشد، بنابراین بهترین کار این است که به پزشک خود مراجعه کنید و مشکل خود را با او مطرح کنید.

سایر علل خشکی دهان که اغلب شایع هستند:

۱. بارداری:
تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث خشکی دائمی دهان شود، به ویژه در سه ماه اول.

۲. قهوه و الکل:
مصرف زیاد قهوه یا الکل می‌تواند به خشکی دهان منجر شود.

۳. کمبود مایعات:
اگر مقدار کافی مایعات نمی‌نوشید یا در شرایطی مانند ورزش زیاد یا گرما زیاد، مایعات از دست بدهید، ممکن است خشکی دهان اتفاق بیافتد.

۴. فشار مداوم بر روی صدا:
مثلاً در محیط کاری با صدای بلند، غشای مخاطی دهان خشک می‌شود.

۵. تنفس دهانی:
تنفس از طریق دهان به مدت طولانی می‌تواند خشکی دهان، پاره شدن گوشه های دهان و ترک خوردن لب ها را ایجاد کند، به ویژه در کودکان.

۶. خروپف:
وقتی خروپف می‌کنید و از طریق دهان نفس می‌کشید، ممکن است خشکی دهان اتفاق بیافتد.

۷.هوای خشک:
هوا در فصل‌های سرد می‌تواند غشاهای مخاطی را خشک کند و خشکی در بینی، گلو و دهان ایجاد کند.

۸.استرس:
خشکی دهان اغلب یک علامت همراه عصبی است، زیرا استرس ممکن است تولید بزاق را کاهش دهد.

۹. غذای تند:
غذاهای تند می‌توانند باعث سوزش در دهان و گلو شوند و خشکی در این نواحی را افزایش دهند.

علل خشکی دهان در شب و صبح ممکن است به دلایل مختلفی باشد. اول از همه، طبیعی است که بدن در شب، مقدار بزاق دهان را کم کند. بنابراین، بسیاری از افراد صبح با خشکی دهان و بوی نامطبوع آن از خواب بیدار می‌شوند.

همچنین، ممکن است خشکی دهان در شب به دلیل سرماخوردگی یا آلرژی‌ها مانند تب‌یونجه باشد که باعث می‌شود نفس از طریق دهان گرفته شود.

آپنه خواب، که در آن تنفس به طور موقت متوقف یا کاهش می‌یابد، و همچنین انحراف تیغه بینی نیز می‌توانند عامل خشکی دهان در شب باشند.

علاوه بر این، مصرف الکل در عصر یا شب می‌تواند باعث شل شدن عضلات شود. این باعث می‌شود شب‌ها با دهان باز خوابید که منجر به خشک شدن غشاهای مخاطی دهان می‌شود.