مذاکرات هسته ای زیر ذره بین کمیسیون امنیت ملی: روایت عراقچی و واکنش نمایندگان

ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، جزئیاتی از جلسه این کمیسیون با حضور عباس عراقچی، که در زمان برگزاری جلسه به عنوان مذاکره کننده ارشد هسته ای و مقام مسئول در وزارت امور خارجه فعالیت داشت، ارائه کرد. محور اصلی این نشست، ارائه گزارشی از سوی عراقچی در مورد مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، به ویژه دور پنجم این گفتگوها بود. این جلسه بازتابی از دغدغه ها، دیدگاه ها و انتظارات نمایندگان مجلس در خصوص یکی از حساس ترین پرونده های سیاست خارجی کشور بود.

اصول خدشه ناپذیر ایران در مذاکرات از زبان عراقچی

بر اساس توضیحات رضایی، عراقچی در ابتدای گزارش خود بر اصول بنیادین جمهوری اسلامی ایران در فرآیند مذاکرات تاکید ورزید. وی خاطرنشان ساخت که ایران هیچ گاه تحت فشار و تهدید، وارد مذاکره نشده و نخواهد شد و این رویکرد، خط قرمز نظام در تعاملات بین المللی است. به گفته عراقچی، تصمیم برای انجام مذاکرات غیرمستقیم، آن هم محدود به موضوع هسته ای، یک تدبیر هوشمندانه و برآمده از سطوح عالی نظام بوده است. این استراتژی با هدف صیانت از منافع ملی و پیگیری اهداف هسته ای صلح آمیز کشور اتخاذ شده و جمهوری اسلامی ایران با سیاستی شفاف و روشن، در این مسیر گام برمی دارد و تسلیم هیچ گونه فشار، تهدید یا تطمیعی نخواهد شد. این اظهارات نشان دهنده تلاش تیم مذاکره کننده برای حرکت در چارچوب منافع ملی و مقاومت در برابر فشارهای خارجی است، موضوعی که همواره مورد تاکید مقامات عالی رتبه کشور بوده است.

موضوع غنی سازی و امنیت منطقه: دیدگاه های مطرح شده

یکی از بخش های مهم گزارش عراقچی، به مسئله غنی سازی اورانیوم و دیدگاه های طرف های مقابل در این خصوص اختصاص داشت. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی اشاره کرد که عراقچی در توضیحات خود به این نکته پرداخت که طرف های مذاکره کننده، مشخصا ایالات متحده، با ادامه فعالیت های غنی سازی اورانیوم در داخل خاک ایران مخالفت هایی دارند. این مخالفت ها البته موضوع جدیدی نیست و از ابتدای برنامه هسته ای ایران، یکی از چالش های اصلی بوده است. با این حال، عراقچی تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران ضمن استقبال از پیشنهادهای مطرح شده در مذاکرات مبنی بر راه اندازی یک مرکز غنی سازی منطقه ای، که می تواند به عنوان راهکاری برای افزایش شفافیت و همکاری های بین المللی تلقی شود، بر حق مسلم خود مبنی بر ادامه غنی سازی اورانیوم در داخل کشور اصرار دارد. این موضع دوگانه، یعنی تمایل به همکاری های منطقه ای و همزمان حفظ توانمندی های داخلی، نشان دهنده تلاش ایران برای یافتن نقطه تعادلی میان تعهدات بین المللی و حقوق ذاتی خود است.

عراقچی همچنین به پیامدهای گسترده هرگونه درگیری نظامی در منطقه اشاره کرد و هشدار داد که وقوع جنگ، تمامی کشورهای منطقه را متاثر ساخته و آسیب های جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت. این دیدگاه، بر اهمیت دیپلماسی و گفتگو برای حل و فصل اختلافات تاکید دارد و نشان می دهد که ایران ثبات و امنیت منطقه ای را یک اولویت اساسی می داند.

تداوم دیپلماسی و هشدار نسبت به فعال سازی مکانیسم ماشه

وزیر امور خارجه وقت در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد که جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه میز مذاکره را ترک نکرده و به مسیر دیپلماسی پایبند خواهد ماند. این اظهارات در شرایطی بیان می شد که برخی طرف ها تلاش داشتند ایران را به عنوان عامل شکست احتمالی گفتگوها معرفی کنند. تاکید بر ادامه دیپلماسی، نشان دهنده اراده ایران برای استفاده از تمامی ظرفیت های گفتگو به منظور دستیابی به یک راه حل مرضی الطرفین است.

در عین حال، عراقچی در پاسخ به نگرانی ها و برخی تهدیدها در مورد احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه (اسنپ بک) توسط طرف های غربی، موضع قاطعی اتخاذ کرد. وی هشدار داد که اگر چنین اتفاقی رخ دهد و تحریم ها به صورت خودکار بازگردند، واکنش جمهوری اسلامی ایران بسیار سخت و پشیمان کننده خواهد بود. این هشدار، بیانگر آن است که ایران در کنار پایبندی به دیپلماسی، برای دفاع از حقوق خود و مقابله با اقدامات خصمانه نیز آمادگی کامل دارد.

فضای منفی کمیسیون و انتقادات صریح نمایندگان

به گفته ابراهیم رضایی، با وجود توضیحات ارائه شده از سوی عراقچی، فضای کلی حاکم بر جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نسبت به روند مذاکرات، منفی بود. اعضای کمیسیون در این جلسه به طرح دیدگاه ها و انتقادات خود پرداختند. برخی از نمایندگان با صراحت تاکید داشتند که مذاکره با ایالات متحده آمریکا، با توجه به سوابق بدعهدی این کشور، بی حاصل و بی فایده است.

انتقاد شدید نسبت به اعمال تحریم های جدید از سوی آمریکا همزمان با برگزاری مذاکرات، یکی دیگر از محورهای اصلی سخنان نمایندگان بود. آن ها این اقدام آمریکا را نشانه ای از عدم صداقت و تلاش برای تحت فشار قرار دادن ایران در میز مذاکره ارزیابی کردند. این گروه از اعضای کمیسیون بر این باور بودند که مذاکرات در چنین فضایی، نمی تواند به نتایج ملموس و پایداری منجر شود و صرفا اتلاف وقت و انرژی است.

تاکید دیگر نمایندگان بر این بود که وزارت امور خارجه نباید تمامی تمرکز و توان خود را صرفا معطوف به مذاکرات هسته ای کند. از دیدگاه آن ها، این وزارتخانه وظایف و مسئولیت های گسترده دیگری در حوزه سیاست خارجی، توسعه روابط با کشورهای همسایه و منطقه، و پیگیری منافع اقتصادی کشور در عرصه بین المللی دارد که نباید تحت الشعاع مذاکرات هسته ای قرار گیرند. این انتقادات نشان دهنده نگرانی بخشی از نمایندگان از تمرکز بیش از حد بر یک پرونده و غفلت احتمالی از سایر حوزه های مهم دیپلماسی است.

در مجموع، جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با حضور عراقچی، آیینه ای از دیدگاه های متفاوت و گاه متضاد در مورد نحوه مدیریت پرونده هسته ای و تعامل با غرب بود. در حالی که تیم مذاکره کننده بر لزوم پیگیری مسیر دیپلماسی با حفظ اصول و خطوط قرمز تاکید داشت، بخش قابل توجهی از نمایندگان با دیده تردید و بدبینی به آینده مذاکرات می نگریستند و خواستار تمرکز بیشتر بر توانمندی های داخلی و سایر حوزه های سیاست خارجی بودند. این جلسه بار دیگر نشان داد که پرونده هسته ای ایران، موضوعی چندلایه و پیچیده است که تصمیم گیری در مورد آن نیازمند اجماع ملی و در نظر گرفتن تمامی ابعاد و پیامدهای آن است. گزارش ارائه شده توسط سخنگوی کمیسیون، به خوبی گویای چالش های پیش روی دستگاه دیپلماسی کشور در آن مقطع زمانی بود.