پارکینسون و تحرک: کدام ورزش‌ها کمک‌کننده‌اند

ورزش‌هایی که برای بیماران پارکینسون مفید هستند

بیماری پارکینسون، یک اختلال عصبی پیشرونده و مزمن است که مستقیماً بر حرکت و کنترل عضلات تأثیر می‌گذارد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های عصبی تولیدکننده «دوپامین» در مغز (در ناحیه‌ای به نام جسم سیاه) از بین می‌روند. این کاهش دوپامین، منجر به علائم شناخته‌شده‌ای مانند لرزش دست‌وپا، سفتی و خشکی عضلات، کندی حرکات و مشکلات جدی در تعادل می‌شود.

درحالی‌که دارودرمانی بخش اصلی مدیریت این بیماری است، یکی از مؤثرترین و حیاتی‌ترین راه‌های کمک به بیماران، ورزش منظم است. ورزش برای بیماران پارکینسون تنها یک فعالیت فیزیکی ساده نیست، بلکه یک «درمان توانبخشی» قدرتمند به شمار می‌آید که هم بر جسم و هم بر روحیه بیمار تأثیر شگرفی می‌گذارد و می‌تواند روند پیشرفت بیماری را به طور قابل توجهی آهسته کند.

ورزش چگونه به بیماران پارکینسون کمک می‌کند

تحقیقات علمی متعدد نشان داده‌اند که فعالیت بدنی منظم می‌تواند مکانیسم‌های دفاعی مغز را فعال کند. ورزش:

ترشح دوپامین را تحریک می‌کند: به جبران کمبود این ماده حیاتی در مغز کمک می‌کند.

ارتباط بین سلول‌های عصبی را بهبود می‌بخشد: به مغز کمک می‌کند تا مسیرهای جدیدی برای کنترل حرکت بسازد.

از تخریب بیشتر مغز جلوگیری می‌کند: به عنوان یک عامل محافظتی برای سلول‌های عصبی عمل می‌کند.

چرخه معیوب کم‌تحرکی را می‌شکند: بیماران به دلیل مشکلات حرکتی دچار کم‌تحرکی می‌شوند که این خود باعث ضعف عضلات و تشدید علائم می‌شود. ورزش این چرخه را متوقف می‌کند.

در مراحل اولیه بیماری، ورزش به حفظ انعطاف‌پذیری و جلوگیری از سفتی عضلات کمک کرده و در مراحل پیشرفته‌تر، با بهبود تعادل، خطر زمین خوردن را به شدت کاهش می‌دهد و به استقلال فرد کمک می‌کند.

بهترین و مؤثرترین ورزش‌ها برای بیماری پارکینسون

انواع مختلفی از تمرینات وجود دارند که هر کدام بر جنبه‌ای از این بیماری تمرکز می‌کنند:

۱. پیاده‌روی سریع (ورزش هوازی)
پیاده‌روی تند یک ورزش ساده و بدون نیاز به تجهیزات است که ضربان قلب را بالا برده و عضلات مختلف را فعال می‌کند. این کار به تقویت سیستم عصبی، بهبود خواب، تقویت قلب و جلوگیری از تحلیل استخوان کمک شایانی می‌کند.

۲. تمرینات کششی و انعطاف‌پذیری
سفتی عضلات و کاهش دامنه حرکتی، از مشکلات اصلی بیماران پارکینسون است. انجام حرکات کششی ملایم و روزانه (حتی در حالت نشسته) باعث باز شدن عضلات، کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل می‌شود. کشش‌های ساده برای گردن، شانه‌ها، کمر و پاها بسیار حیاتی هستند.

۳. تمرینات تعادلی
یکی از خطرناک‌ترین عوارض پارکینسون، از دست دادن تعادل و زمین خوردن است. تمرینات تعادلی به بیمار کمک می‌کند تا مرکز ثقل بدن خود را بهتر درک کند. حرکات ساده‌ای مانند ایستادن روی یک پا (در کنار یک دیوار یا صندلی برای احتیاط) یا راه رفتن روی یک خط مستقیم، می‌تواند خطر سقوط را به شدت کاهش دهد.

۴. ورزش‌های قدرتی (تمرینات مقاومتی)
با پیشرفت بیماری، عضلات تحلیل می‌روند. تمرینات قدرتی سبک با استفاده از کش‌های تمرینی، وزنه‌های سبک یا حتی وزن بدن، به حفظ توده عضلانی و توان حرکتی کمک می‌کند. (توجه: این تمرینات بهتر است زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شوند).

۵. یوگا
یوگا یک انتخاب عالی است زیرا ترکیبی از تمرینات عمیق تنفسی، حرکات کششی و تمرکز ذهنی است. این ورزش نه تنها بدن را تقویت می‌کند، بلکه با افزایش هماهنگی ذهن و بدن، به آرام‌سازی ذهن و مقابله با اضطراب و افسردگی (که در بیماران پارکینسون شایع است) کمک می‌کند.

۶. ورزش‌های آبی (شنا و ایروبیک در آب)
برای بیمارانی که مشکلات تعادلی جدی دارند، استخر یک محیط ایده‌آل است. شناور شدن در آب، فشار را از روی مفاصل و استخوان‌ها برمی‌دارد و خطر افتادن را به صفر می‌رساند. آب گرم همچنین به شل شدن عضلات سفت و بهبود گردش خون کمک می‌کند.

۷. رقص‌ درمانی (همراه با موسیقی)
موسیقی‌درمانی، به‌ویژه رقص، تأثیر فوق‌العاده‌ای بر روحیه و همچنین حفظ تعادل و هماهنگی دارد. پخش موسیقی مورد علاقه و تلاش برای حرکت هماهنگ با ریتم، می‌تواند بسیار مفید باشد. (توصیه می‌شود حتماً در نزدیکی یک تکیه‌گاه محکم این کار انجام شود).

۸. تمرینات گفتاری و تنفسی

پارکینسون می‌تواند عضلات صورت، گلو و قفسه سینه را نیز ضعیف کند که منجر به صدای آهسته، گفتار نامفهوم و حتی مشکلات در بلع می‌شود. انجام تمرینات تنفسی عمیق (دیافراگمی) و تمرینات گفتاری (مانند تکرار بلند صداها یا خواندن با صدای بلند) برای تقویت این عضلات ضروری است.